Żeńskie chóry kościelne - historia, znaczenie i najwybitniejsze zespoły

Żeńskie chóry kościelne mają długą i bogatą historię sięgającą średniowiecza. Już w XII wieku przy klasztorach żeńskich powstawały zespoły wokalne wykonujące muzykę liturgiczną. Z biegiem czasu rola kobiecych głosów w muzyce sakralnej systematycznie rosła, choć przez wieki pozostawała w cieniu męskich chórów.

Historia żeńskich chórów kościelnych

Początkowo żeńskie zespoły wokalne działały głównie przy zakonach i klasztorach. Jednym z najstarszych i najsłynniejszych był chór przy opactwie benedyktynek w Hildesheimie, założony w 1020 roku. W kolejnych stuleciach powstawały podobne zespoły przy innych klasztorach w całej Europie.

Przełomowym momentem był wiek XIX, kiedy zaczęły powstawać świeckie chóry żeńskie wykonujące muzykę sakralną. Jednym z pierwszych był założony w 1843 roku Frauenchor w Zurychu. W XX wieku nastąpił prawdziwy rozkwit żeńskich zespołów chóralnych - amatorskich i profesjonalnych.

Najwybitniejsze żeńskie chóry kościelne

Do najsłynniejszych żeńskich chórów wykonujących muzykę sakralną należą:

• Chór Katedry Warszawsko-Praskiej Musica Sacra (Polska)
• Choir of Clare College Cambridge (Wielka Brytania)
• Vox Feminae (Finlandia) 
• Cantus (Norwegia)
• Kvindelige Studenters Sangforening (Norwegia)

Zespoły te słyną z niezwykłej precyzji wykonania, czystości brzmienia i głębokiego zrozumienia muzyki liturgicznej.

Rola żeńskich chórów w liturgii

Żeńskie chóry pełnią istotną rolę w oprawie muzycznej liturgii,m.in.:

• Wykonywanie śpiewów liturgicznych (np. psalmy, hymny).
• Prowadzenie śpiewu wiernych.
• Wykonywanie utworów wielogłosowych podczas odpowiednich momentów mszy.
• Tworzenie modlitewnej atmosfery poprzez śpiew.

Delikatne, eteryczne brzmienie głosów żeńskich doskonale współgra z duchowym charakterem liturgii. Jednocześnie chóry żeńskie wnoszą do muzyki kościelnej nową jakość i świeżość interpretacji.

Repertuar żeńskich chórów kościelnych

W repertuarze żeńskich zespołów chóralnych znajdują się:

• Utwory a cappella kompozytorów renesansowych (Palestrina, Victoria).
• Dzieła barokowych mistrzów (Bach, Händel).
• Kompozycje romantyczne (Mendelssohn, Brahms).
• Współczesna muzyka sakralna (Penderecki, Pärt).
• Opracowania tradycyjnych pieśni kościelnych.

Wiele zespołów sięga również po dawną muzykę liturgiczną, w tym chorał gregoriański.

Choć muzyka kościelna przez wieki była zdominowana przez męskie głosy, istnieje wiele cennych kompozycji stworzonych specjalnie dla żeńskich chórów. Poniżej niektóre z najbardziej znanych przykładów.

Kompozycje historyczne

Hildegarda z Bingen, XII-wieczna mistyczka i kompozytorka, stworzyła wiele utworów liturgicznych przeznaczonych dla żeńskich głosów.

Jej "Spiritus Sanctus vivificans vita" to jeden z najbardziej znanych przykładów.

Muzyka Hildegardy charakteryzuje się szerokim zakresem melodycznym i bogatymi melizmatami.

Kompozycje nowożytne

W XIX wieku Fanny Hensel (siostra Felixa Mendelssohna) skomponowała "Gebet in der Christnacht" (Modlitwa w noc Bożego Narodzenia). Utwór ten, pierwotnie napisany na głos solowy i fortepian, został później zaaranżowany na czterogłosowy chór żeński.

Współczesne kompozycje

Współcześnie wiele kompozytorek i kompozytorów tworzy muzykę sakralną specjalnie dla żeńskich chórów. Przykładem może być twórczość Pawła Łukaszewskiego, Michała Malca, Marka Raczyńskiego.

Warto zauważyć, że wiele historycznych kompozycji na chóry żeńskie ma ograniczony zakres głosowy, co czasem utrudnia ich włączenie do głównego repertuaru liturgicznego. Jednak, podobnie jak w przypadku niektórych utworów napisanych pierwotnie dla głosów męskich, odpowiednia transpozycja może umożliwić ich wykonanie przez pełny chór mieszany SATB.

Współcześnie obserwujemy rosnące zainteresowanie tworzeniem i wykonywaniem muzyki sakralnej przez żeńskie chóry, co przyczynia się do wzbogacenia repertuaru i tradycji muzyki kościelnej.

Żeńskie chóry kościelne stanowią dziś ważny element muzyki liturgicznej. Ich delikatne, eteryczne brzmienie doskonale współgra z duchowym charakterem nabożeństw. Jednocześnie wnoszą one do muzyki sakralnej nową jakość i świeżość interpretacji. 

Wśród znaczących polskich żeńskich zespołów chóralnych wykonujących m.in. muzykę sakralną warto wymienić warszawski chór Sonus Lumine. Zespół ten, założony w 2019 roku, specjalizuje się w wykonawstwie muzyki dawnej i współczesnej. Sonus Lumine uświetnia swoim śpiewem m.in. liturgię w warszawskich kościołach, a także koncertuje w kraju, promując polską muzykę chóralną. 

Uchylając rąbka tajemnicy już niedługo Sonus Lumine zaszczyci warszawskie kościoły niepowtarzalnymi koncertami kolęd, na które już teraz gorąco zapraszamy, a szczegóły mamy nadzieję podać niedługo.

Bibliografia

[1] https://gloria.skoczow.pl/historia-choru/historia-choru-zenskiego/ 

[2] https://www.interkultur.com/world-rankings/ 

[3] http://sanctus.pl/index.php?id=3167&module=aktualnosci 

[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%B3r 

[5] https://gloria.skoczow.pl/historia-choru/historia-choru-mieszanego/ 

[6] https://lubomirskifestival.pl/najslynniejsze-chory-swiata-i-ich-repertuar 

[7] https://pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Ch%C3%B3ry_profesjonalne 

[8] https://czasopisma.upjp2.edu.pl/promusicasacra/article/download/2578/3170/5271

[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Women's_choir 

[10] https://www.oifp.eu/repertuar/korcz-oratorium-koncert-oratoryjny/ 

[11] https://www.sarahmacdonald.live/post/silent-in-the-churches 

[12] https://culture.pl/pl/artykul/zmierzyc-sie-ze-stworca-kompozytorzy-o-muzyce-sakralnej

[13] Materiały własne